Monday 23 April 2007

Feachtas i mBéal Feirste

Tá feachtas nua faoi easpa maoinithe sna healaíona le seoladh i mBéal Feirste Dé Céadaoin 25 Aibreán.

Tá an Chomhairle Ealaíon ó thuaidh ag tabhairt tacaíochta don fheachtas, ag iarraidh an méid céanna caithimh an duine anseo agus atá sa deisceart cheana féin.

Is féidir tuilleadh eolais faoin fheachtas a léamh anseo agus iarrtar ar dhaoine rphost a sheoladh ón suíomh le cur in iúl dá gcuid polaiteoirí go bhfuil móramh i bhfabhar an fheachtais.

Ní fheadar an mbeidh an tAire ceapta Cultúir ó thuaidh, Edwin Poots, i láthair ag an slógadh i gCearnóg na Scríbhneoirí sa chathair le héisteacht leis na hargóintí. Beidh air éirí go luath má tá rún aige páirt a ghlacadh ann - tosóidh an slógadh ag 10.30in.

Do bharúil an mbeidh a lán ealaíontóirí dúisithe ag an am sin?

Wednesday 18 April 2007

Lonraigh aníos mé, a Albanaigh

Bhí mé ag caint le mo bhean chéile, an oíche faoi dheireadh (bhí an teilifíseán as gléas).
Ní mórán uilig tuisceana atá aici ar thábhacht an lánchúlaí láir san iomáint ach, amanna, foghlaimím blúire beag eolais ó thaobh s’aicise den chomhrá.
Chuala sí, áit éigin, go bhfuil teaghlaigh ann i mBaile Átha Cliath atá ag caitheamh suas le 40% den teacht isteach atá acu ar chúram leanaí.
Ghlac mé leis go raibh dul amú uirthi faoin fhigiúr: in easnamh comhthacaíocht fianaise, glacaim leis i gcónaí go bhfuil dul amú ar mo bhean chéile mar níl mórán muiníne agam as a breith; phós sí mise, tar éis an tsaoil!
Ar an phraghas sin, bheinn ag dúil le sársheirbhís amach is amach: limisín ag teacht chun an dorais leis an páiste a thógáil; ceol clasaiceach ón steirió le linn an turais chun a shuim i rudaí cultúrtha ardnósacha a mhúscailt; múinteoir príobh-áideach sa suíochán cúil le Fraincis a theagasc dó ar an bhealach chun na naíolainne, agus ceann eile Spáinnise ar an bhealach abhaile; gobán nua, clúdaithe le mil nádúrtha, achan chúig bhomaite; agus rogha na gcíoch is fearr sa chathair, má tá an nós sin go fóill aige.
Istigh sa naíolann féin, bheadh beirt fheighlithe páiste ann d’achan leanbh, bheadh an gaineamh is míne ón Sahára ar fáil dó, folcadán lán le Evian má bhí fonn air súgradh le báid, ealaíontóirí agus scéalaithe gairmiúla ag fanacht le siamsa a chur ar fáil dó ar eagla go mbeadh sé dubh dóite.
Ag deireadh an lae, thabharfaí ar ais chun an tí é - nite, gléasta ina chuid pitseámí agus, más féidir, ina chodladh.
Rinne mé iarracht seirbhís mar sin a aimsiú i mBaile Átha Cliath, ach theip orm.
Ina dhaidh sin is uile, dealraíonn sé go bhfuil fírinne éigin le ráiteas mo mhná céile agus go bhfuil teaghlaigh ag caitheamh suas le 40% den teacht isteach atá acu ar ghnáthsheirbhís cúram leanaí.
Tá dhá mhíniú ar an scéal seo: tá teacht isteach iontach íseal ag daoine sa phríomhchathair, nó tá tuismitheoirí cois Life iontach bómánta.
Is léir ón chaint uilig faoi na tíogair atá acu mar pheataí theas, nach bhfuil an chéad hipitéis ceart; mar sin, tógaimis an dara ceann. Má tá cúram leanaí de dhíth ar theaghlach, tá an bheirt tuismitheoirí ag obair ach, má tá, is aisteach an obair a dhéanann duine acu mar ní fhaigheann sé/sí leas ar bith as an airgead a ghnóthaíonn sé/sí.
Abair go bhfuil an tuarastal céanna ag an bheirt acu: nuair a chuireann tú costais taistil, lón, srl. san áireamh, tá duine amháin ag tabhairt an t-airgead uilig a ghnóthaíonn sé/sí don naíolann.
An bhfuil focal eile air seo ach bómántacht?
Sa chéad dul síos, ní féidir leo a mhaíomh go bhfuil an dara tuarastal de dhíth orthu mar tugann siad ar shiúl é, agus sa dara dul síos, tá siad ag ligean do strainséirí a bpáistí a thógáil.
Agus ansin, cluinim iad ar chláir raidió agus theilifíse ag gearán go mothaíonn siad ciontach cionn is nach bhfuil siad ag caitheamh go leor ama lena bpáistí.
Mar a dúirt Chekhov (i bhfocail eile), níl ach bealach amháin ann le dul chuig Moscó, agus is é sin imeacht ón áit ina bhfuil tú agus aghaidh a thabhairt ar an bhealach chuig Moscó.
Má tá na gearánaigh seo ag iarraidh i ndáiríre níos mó ama a chaitheamh lena gcuid páistí, déanaidís é, éirídís as an obair agus déanaidís a gcúram leanaí féin. Is léir nach gcronóidh siad an t-airgead a shaothraíonn siad mar ní fhaigheann siad an t-airgead sin, cibé ar bith, faigheann an naíolann é.
Ach, sin an rud, tá seans ann nár mhaith leo i ndáiríre am a chaitheamh lena gcuid páistí.
Aithneodh tú na tuismitheoirí seo mar bíonn siad i gcónaí ag caint faoi na bréagbhuntáistí a bhaineann le do pháistí a chur i naíolann, seafóid faoi scileanna cumarsáide agus a leithéid.
Tagaim ar ais chuig an dearcadh gur cheart ceadúnas a bheith agat le síolrú.
Ní oiriúintí faisin iad páistí, ach daoine beaga le mianta agus le riachtanais dá gcuid féin, agus tá tuismitheoirí ar bharr an liosta sin.
Ach cé go bhfuil tuismith-eoirí Bhaile Átha Cliath agus a socruithe cúram leanaí beagnach dochreidte, níl siad ar an rud is dochreidte a dúirt mo bhean chéile liom, an tseachtain seo, mar d’iarr sí orm seic do mhíle go leith punt a scríobh don chomhlacht leictreachais.
Míle, cúig chéad punt, agus ní as leictreachas a d’úsáid muid fiú, ach leis an leictreachas a cheangal den teach nua atá á thógáil aici faoin tuath (ní bhfuair mé scéal cinnte uaithi go fóill an mbeidh mé ag aistriú léi nuair a thiocfaidh an t-am).
Seo córas nua, a shíl mé, díolann tú as an leictreachas uilig uair amháin, ag an tús, agus ní fhaigheann tú bille ar bith ón chomhlacht ina dhiaidh sin ach, de réir dealraimh, beidh an comhlacht ag seoladh bille chugainn gach ráithe fosta, agus caithfidh mé íoc as an seans sin a chur ar fáil dó.
Dar liom, ba cheart go mbeadh an comhlacht ag tabhairt airgid domsa as ligean dó a sheirbhís, seachas seirbhís comhlachta eile, a chur ar fáil sa teach nua.
Ach sin an saol duit, tá daoine áirithe chomh gnóthach sin ag saothrú airgid go dtugann siad an t-airgead sin do dhaoine eile le haire a thabhairt dá gcuid páistí, agus gearrann comhlachtaí bille ort sa dóigh is go mbeidh siad in ann níos mó billí a ghearradh ort.
Go hiomlán dochreidte.
Tá fonn orm dul ar ais go Plútón, ach deirtear liom nach pláinéad níos mó é.

Bóthar gan deireadh

THE ROAD
Cormac McCarthy
Picador, 241lch, £10.99 (ISBN 0330447556)

Tá Cormac McCarthy ar na húdair chomh-aimseartha is fearr liom.
Bhain mé an-sult as an Border Trilogy uaidh, úrscéalta faoi na buachaillí bó deireanacha ar an teorainn idir Stáit Aontaithe Mheiriceá agus Meicsiceo.
Ar an drochuair, ní féidir liom an rud céanna a rá faoin leabhar is déanaí uaidh.
Suite i Meiriceá iar-apacailipteach, níl ach an dá charachtar ann, i ndáiríre, athair agus a mhac, iad ag triall ar an bhóthar ó dheas ar lorg bia agus teasa, agus ag seachaint na ndrong a itheann daoine beo.
Baineann an scéal, mar sin, leis an chaidreamh idir an bheirt sin ach, mar an gcéanna le leabhair eile de chuid McCarthy, níl na carachtair iontach cainteach.
Bhí sin inghlactha sna leabhair eile cionn is go raibh níos mó carachtar ann, agus cionn is go raibh plota eachtrach, suimiúil ann, ach anseo is laige é mar nach bhfuil rud ar bith eile ag tarlú – leanann siad leo ag siúl ar an bhóthar; má fheiceann siad daoine eile, léimeann siad isteach sna coillte dóite lena seachaint.
Sna leabhair eile, bhíodh scéal i gcónaí ag na mioncharachtair, ach anseo, níl ach an caidreamh tostach idir an t-athair agus an mac agus an síorstreachailt chun an dé a choinneáil iontu féin.
Sílim le fírinne gur gearrscéal atá ann, agus nár cheart don údar é a scríobh mar úrscéal.
Bhí stíl McCarthy riamh tearc, agus turgnamh de chuid an údair atá sa leabhar fáil amach cad é a tharlaíonn don stíl sin má ghlactar go dtí an dearbhtheorainn í, gan phlota, gan chaint.
An rud a tharlaíonn ná barraíocht den athrá, é ag cur síos, arís is arís eile, ar loime agus ar dhorchadas an tírdhreacha, ar éadóchas agus ar eagla na gcarachtar.
D’aon turas, ní thugann McCarthy míniú don léitheoir ar cad é a tharla don domhan, ar cad chuige a bhfuil sé sa riocht ina bhfuil sé anois, agus tá seo ciapach i ndiaidh tamaill mar tá sé ar na fathanna a bhfuil an léitheoir ag léamh ar aghaidh.
Ní thugann sé ainm féin don bheirt phríomhcharachtar.
Ceileann sé eolas eile fosta go dtí beagnach deireadh an leabhair, mar shampla, gur chuir an mháthair lámh ina bás féin.
Tá an leabhar cosúil le saothar Beckett, ach gan an greann, agus tá an greann sin tábhachtach mar is cuid de nádúr an duine é agus tá an leabhar ag iarraidh a bheith ina fhabhal ar nádúr an duine, an mhaith i bpearsana an athar agus an mhic i gcoinne an oilc, na dronga fiánta ar an bhóthar.
Leabhar le caitheamh sa bhruscar, mar sin?
Ní dhéarfainn sin, mar ainneoin na laigí, is scríbhneoir den scoth é go fóill McCarthy agus tá sleachta sa leabhar atá fíorálainn ar fad.
B’fhéidir gur sin an dóigh is fearr leis an leabhar seo a léamh, é a oscailt ag leathanaigh áirithe, anois is arís, agus píosaí beaga a léamh go randamach.
Fágfaidh mé sibh le sliocht as an leabhar féin ach, má dhúisíonn sé suim ionaibh níos mó de McCarthy a léamh, molaim daoibh tabhairt faoi All the Pretty Horses ar dtús sula dtabharfadh sibh faoin leabhar seo.
“Below in the little valley the still gray serpentine of a river. Motionless and precise. Along the shore a burden of dead reeds. Are your okay? he said. The boy nodded. Then they set out along the blacktop in the gun-metal light, shuffling through the ash, each the other’s world en