Oooooohhhhh! Nach goilliunach ata na Connallaigh na laethanta seo!
Ag tagairt do pharoiste La Nua a bhi me, a Dhonaill; ni thabharfainn Beal Feirsteach ar dhuine gan chuis.
Ach ar ais chuig an phle.
Is follas nach gnathdhuine e achan duine, no ni bheadh ga leis an tearma gnathdhuine. Ta daoine ann ata os cionn na meastarachta agus daoine ata faoin mheastaracht.
Tharla an phle cheanna sa chaint le de Paor. Duirt se linn gur thug muinteoiri le fios do agus e ar scoil gur daoine as an choitiantacht a bhi i bhfili - gur mhothaigh siad an gra nios laidre na an ghnathdhuine agus gur fulaing siad as an lionn dubh nios geire na an ghnathdhuine.
Ni raibh de Paor ag teacht leis an dearcadh seo ar chor ar bith. Sileann seisean go mbionn na mothuchain cheanna ag fili agus a bhionn ag achan duine eile. Nach bhfuil de dhifear ann ach go scriobhann na fili na mothuchain seo sios agus go ndeanann said iarracht leanunach iad a thuiscint.
Ni aontaim go hiomlan le de Paor ar an phointe seo. Silim go bhfuil rudai agus mothuchain ann nach leir ach do fhili; go dtuigeann an leitheoir na rudai agus na mothuchain sin ma ta an dan maith go leor, ach nach ionann sin is a ra go mbeadh na mothuchain na an fhis cheanna ag an leitheoir ina dhiaidh sin.
Ta barraiocht beime sa tsochai faoi lathair ar an chothromaiocht, agus ce go bhfuil se inmholta i reimsi airithe - poist, pa, dlithe - ni feidir i a chur i bhfeidhm ar achan ghne den saol. Bionn leisce ar dhaoine a admhail go bhfuil duine ar bith nios fearr na iad, na os a gcionn ar dhoigh ar bith, ach is leir nach bhfuil cumas scribhneoireachta ach ag fiorbheagan daoine; nach gnathdhaoine iad scribhneoiri sa mheid sin.
Fiu ma scriobh tu cupla dan agus tu i do dheagoir, ni ionann sin is a ra gur file thu, agus ce go ndeirtear go minic go bhfuil leabhar in achan duine, ni scriobhtar na leabhair seo.
Is ceart, mar sin, breis measa a thabhairt do thuairimi scribhneoiri ar an saol go direach mar nach gnathdhaoine iad, mar go bhfuil machnamh deanta acu ar an saol agus dearcadh acu air nach bhfuil coitianta.
Is fearr i bhfad eisteacht le tuairimi scribhneora na le tuairimi Bono, mar shampla.
Cad e bhur mbaruil air seo - an daoine as an choitiantacht iad scribhneoiri, no an gnathdhaoine iad ach amhain go gcuireann siad an bru orthu fein leabhair a scriobh?
Tuesday 20 March 2007
Tuesday 13 March 2007
Ócáid shuimiúil
Bhí mé ag ócáid ealaíne fhíorshuimiúil sa Chultúrlann i mBéal Feirste an tseachtain seo caite. Agallamh poiblí leis an fhile Louis de Paor a bhí ann, sórt Desert Island Discs ar dhóigh, mar roghnaigh de Paor cúpla píosa ceoil a thaitníonn leis agus labhair sé fúthu mar aon lena shaol mar scríbhneoir.
Deis a bhí ann don scríbhneoir labhairt go ginearálta faoi cheird na filíochta agus faoi na fáthanna a scríobhann sé. Agus ar ndóigh faoi na rudaí atá sé ag iarraidh a dhéanamh leis na fhilíocht.
Agus deis a bhí ann don lucht éisteachta aithne a chur ar an duine taobh thiar den scríbhneoireacht.
Sílim go spreagfaidh ócáidí mar seo daoine le níos mó de shaothar an scríbhneora a léamh, go dtuigfidh siad níos fearr é agus go mbainfidh siad níos mó taitnimh as a chuid leabhar de bharr an eolais atá acu anois ar chúlra an scríbhneora.
Dónall Mac Giolla Chóill ón pharóiste seo a bhí ag cur na gceisteanna ar de Paor, agus bhí sé iontach maith chuige: lig sé don fhile é féin caint gan cur isteach air rómhinic agus chuir sé na ceisteanna a chuirfeadh gnáthdhuine in ionad plé dhomhain chasta faoin litríocht a chur ar bun.
Bá é an t-agallamh le Louis de Paor an chéad cheann i sraith.
Bí ag amharc amach don chéad cheann eile agus déan iarracht freastal air.
Cluinim fosta go raibh an Dónall céanna ag damhsa le háthas ag Spraoi, ócáid cheoil a reachtáil na Gaeil Óga, níos moille an oíche chéanna, ach níl agam ach scéal scéil air sin.
Deis a bhí ann don scríbhneoir labhairt go ginearálta faoi cheird na filíochta agus faoi na fáthanna a scríobhann sé. Agus ar ndóigh faoi na rudaí atá sé ag iarraidh a dhéanamh leis na fhilíocht.
Agus deis a bhí ann don lucht éisteachta aithne a chur ar an duine taobh thiar den scríbhneoireacht.
Sílim go spreagfaidh ócáidí mar seo daoine le níos mó de shaothar an scríbhneora a léamh, go dtuigfidh siad níos fearr é agus go mbainfidh siad níos mó taitnimh as a chuid leabhar de bharr an eolais atá acu anois ar chúlra an scríbhneora.
Dónall Mac Giolla Chóill ón pharóiste seo a bhí ag cur na gceisteanna ar de Paor, agus bhí sé iontach maith chuige: lig sé don fhile é féin caint gan cur isteach air rómhinic agus chuir sé na ceisteanna a chuirfeadh gnáthdhuine in ionad plé dhomhain chasta faoin litríocht a chur ar bun.
Bá é an t-agallamh le Louis de Paor an chéad cheann i sraith.
Bí ag amharc amach don chéad cheann eile agus déan iarracht freastal air.
Cluinim fosta go raibh an Dónall céanna ag damhsa le háthas ag Spraoi, ócáid cheoil a reachtáil na Gaeil Óga, níos moille an oíche chéanna, ach níl agam ach scéal scéil air sin.
Thursday 1 March 2007
“A Little Loyal Jewish Ulster”
Tamall de bhlianta ó shin, shíleas bronntanas a thabhairt don Iarsmalann Ghiúdach i mBaile Átha Cliath - bailiúchán leabhar le cara liom, Chaim Bernant, a bhí seal ina leas-eagarthóir ar an Jewish Chronicle.
Away liom le mo bheart, dosaen leabhar, b’fhéidir, is glacadh uaim iad, an tráthnóna Domhnaigh sin.
Lámh níor croitheadh liom. Focal buíochais ní dúradh, ná nóta admhála ní bhfuaireas riamh.
Cuireadh ceist orm i dtaobh litreach ó Chaim a thit amach as leabhar amháin, litir ag cur cuireadh orm alt a scríobh fá dtaobh de na Giúdaigh in Éirinn.
Ar scríobh mé an t-alt riamh?
Ní dhearna, de réir mo chuimhne, is ba é sin sin.
Tá cuid eile leabhar le Chaim agam agus is agam a fhanfaidh siad.
Bítear ag caitheamh anuas orainn faoi nár thóg isteach an oiread teifeach ón Ghearmáin Naitsíoch is a shamhlaíonn daoine gur chóir.
Ach mar a léirigh ár dteip le cúpla céad ón Ungáir in 1956 agus an gad níos sofheicthe, níos éilithí dá réir, ní rabhamar in ann an inimirce a láimhseáil.
Ní raibh an tíogar úd tagtha go fóill.
Tá, gan dabht, níos mó le rá faoi sin ach ná bíodh slata tomhais ár linne gearrtha le muid a bhualadh anois.
Ní ritheann sé le daoine cé chomh liobrálach ar an cheist is a bhí Alt 44 de Bhunreacht 1937, alt a bhfuaireamar réidh leis gan cíoradh ceart, gan tuiscint cuí, gan na focail a léamh.
Ba leor ag lucht ár gcáinte an t-aitheantas a tugadh do mhóramh an phobail as a bheith ina móramh - téacs a phléigh Dev go mion le hArdeaspag Bhaile Átha Cliath d'Eaglais na hÉireann.
Mo phointe anseo gur tugadh aitheantas as ainm ar na Giúdaigh in Éirinn fosta - an t-aon Bhunreacht san Eoraip ag an am (tríochaidí na fhaisisteachais is an Naitseachais) a thug aitheantas dóibh.
Mórán den phobal Giúdach anseo, tháinig siad mar theifigh ó na pograms in 1905 in Impireacht na Rúise.
Ba as sin do mhuintir Chaim. Ón Liotuáin, mar a tharla, is a lonnaigh in Albain.
Ní haon rófháilte a chuir Balfour, Príomhaire Shasana ag an am, rompu, agus mar atá léirithe ag Roland Rance in eagrán na Samhna de Red Banner (nach bhfuil sa Queen’s Bookshop i mBéal Feirste, mo nuar), chuir Balfour “Aliens Act” os comhair na parlaiminte thall, é ag casaoid “an alien immigration which is largely Jewish”, é ag tuar “(a) state of things could easily be imagined in which it would not be to the advantage of the civilisation of the country that there shuld be an immense body of persons, who, however patriotic . . . by their own action remained a people apart, and not merely held a religion differing from the vast majority of their fellow countrymen, but only intermarried among themselves.”
Sa chomhthéacs sin, is follas nach le haon dea-thoil chucu a bhí an Balfour céanna in 1917 leis an “Balfour Declaration” a gheall do na Siónaigh go dtacódh an Bhreatain leo “national home” a bhunú sa Phalaistín.
An iarracht (eile) a bhí anseo iad a choinneáil amach as Sasana?
Cén léamh eile a chuirfeá air i gcomhthéacs meamram eile de chuid Balfour in 1919?
"In Palestine we do not propose even to go through the form of consulting the wishes of the present inhabitants of the country, though the American Commission has been going through the form of what they are. The four great powers are committed to Zionism and Zionism, be it right or wrong, good or bad, is rooted in age long tradition, in the present needs, in future hopes, of far profounder import then the desires of the 700,000 Arabs who now inhabit that ancient land.”
Ba é port ghobharnóir míleata Iarúsailéim ag an am (sular buaileadh críochdheighilt ar an tír seo, dála an scéil), Sir Ronal Storrs, go mbeadh na Giúdaigh mar “a little loyal Jewish Ulster in a sea of potentially hostile Arabism”.
(Ní fheadar ar mhothaigh Rangers go raibh siad ag baile nuair a chuir foireann ó Iosrael as Corn an UEFA iad le gairid?)
Ach le filleadh seal ar alt Roland Rance:
“This was the explicit bargain: rather than admit Jewsih refugees fleeing persecution, British, and later US, imperialism would sponsor the Zionist colonisation of Palestine, against the wishes and interests of the Palestinian people, in order to establish a secure base for the domination of the Arab world and control of its resources.”
Gan amhras, síolta an aighnis leanúnaigh sa chuid sin den domhan a bhí á gcur acu, an tráth sin. Ní fheadar an as sin – ar bhonn níos éadroime – go mbítear ag síneadh theorainneacha na hEorpa soir chun Iosrael a áireamh mar chuid di (UEFA, Eoraifís) agus mar a bheifeá a chothromú sin an Tuirc (nár admhaigh an cinedhíothú a rinne siadsan ar na hAirméanaigh riamh) a bheith áirithe mar bhallstát den Chomhphobal Eorpach sa todhchaí?
Ar inis mé riamh an scéal faoin lá a d’imir mé le foireann rugbaí na nGiúdach i mBaile Átha Cliath nuair ab ann di?
Neofad libh é ar ball agus tuilleadh de leabhar Chormaic Uí Ghráda, Jewish Ireland in the Age of Joyce, léite agam.
Ar nós chlann Chaim Bermant, ba as an Liotuáin don chuid ba mhó den phobal Giúdach anseo i gcéaduair.
Away liom le mo bheart, dosaen leabhar, b’fhéidir, is glacadh uaim iad, an tráthnóna Domhnaigh sin.
Lámh níor croitheadh liom. Focal buíochais ní dúradh, ná nóta admhála ní bhfuaireas riamh.
Cuireadh ceist orm i dtaobh litreach ó Chaim a thit amach as leabhar amháin, litir ag cur cuireadh orm alt a scríobh fá dtaobh de na Giúdaigh in Éirinn.
Ar scríobh mé an t-alt riamh?
Ní dhearna, de réir mo chuimhne, is ba é sin sin.
Tá cuid eile leabhar le Chaim agam agus is agam a fhanfaidh siad.
Bítear ag caitheamh anuas orainn faoi nár thóg isteach an oiread teifeach ón Ghearmáin Naitsíoch is a shamhlaíonn daoine gur chóir.
Ach mar a léirigh ár dteip le cúpla céad ón Ungáir in 1956 agus an gad níos sofheicthe, níos éilithí dá réir, ní rabhamar in ann an inimirce a láimhseáil.
Ní raibh an tíogar úd tagtha go fóill.
Tá, gan dabht, níos mó le rá faoi sin ach ná bíodh slata tomhais ár linne gearrtha le muid a bhualadh anois.
Ní ritheann sé le daoine cé chomh liobrálach ar an cheist is a bhí Alt 44 de Bhunreacht 1937, alt a bhfuaireamar réidh leis gan cíoradh ceart, gan tuiscint cuí, gan na focail a léamh.
Ba leor ag lucht ár gcáinte an t-aitheantas a tugadh do mhóramh an phobail as a bheith ina móramh - téacs a phléigh Dev go mion le hArdeaspag Bhaile Átha Cliath d'Eaglais na hÉireann.
Mo phointe anseo gur tugadh aitheantas as ainm ar na Giúdaigh in Éirinn fosta - an t-aon Bhunreacht san Eoraip ag an am (tríochaidí na fhaisisteachais is an Naitseachais) a thug aitheantas dóibh.
Mórán den phobal Giúdach anseo, tháinig siad mar theifigh ó na pograms in 1905 in Impireacht na Rúise.
Ba as sin do mhuintir Chaim. Ón Liotuáin, mar a tharla, is a lonnaigh in Albain.
Ní haon rófháilte a chuir Balfour, Príomhaire Shasana ag an am, rompu, agus mar atá léirithe ag Roland Rance in eagrán na Samhna de Red Banner (nach bhfuil sa Queen’s Bookshop i mBéal Feirste, mo nuar), chuir Balfour “Aliens Act” os comhair na parlaiminte thall, é ag casaoid “an alien immigration which is largely Jewish”, é ag tuar “(a) state of things could easily be imagined in which it would not be to the advantage of the civilisation of the country that there shuld be an immense body of persons, who, however patriotic . . . by their own action remained a people apart, and not merely held a religion differing from the vast majority of their fellow countrymen, but only intermarried among themselves.”
Sa chomhthéacs sin, is follas nach le haon dea-thoil chucu a bhí an Balfour céanna in 1917 leis an “Balfour Declaration” a gheall do na Siónaigh go dtacódh an Bhreatain leo “national home” a bhunú sa Phalaistín.
An iarracht (eile) a bhí anseo iad a choinneáil amach as Sasana?
Cén léamh eile a chuirfeá air i gcomhthéacs meamram eile de chuid Balfour in 1919?
"In Palestine we do not propose even to go through the form of consulting the wishes of the present inhabitants of the country, though the American Commission has been going through the form of what they are. The four great powers are committed to Zionism and Zionism, be it right or wrong, good or bad, is rooted in age long tradition, in the present needs, in future hopes, of far profounder import then the desires of the 700,000 Arabs who now inhabit that ancient land.”
Ba é port ghobharnóir míleata Iarúsailéim ag an am (sular buaileadh críochdheighilt ar an tír seo, dála an scéil), Sir Ronal Storrs, go mbeadh na Giúdaigh mar “a little loyal Jewish Ulster in a sea of potentially hostile Arabism”.
(Ní fheadar ar mhothaigh Rangers go raibh siad ag baile nuair a chuir foireann ó Iosrael as Corn an UEFA iad le gairid?)
Ach le filleadh seal ar alt Roland Rance:
“This was the explicit bargain: rather than admit Jewsih refugees fleeing persecution, British, and later US, imperialism would sponsor the Zionist colonisation of Palestine, against the wishes and interests of the Palestinian people, in order to establish a secure base for the domination of the Arab world and control of its resources.”
Gan amhras, síolta an aighnis leanúnaigh sa chuid sin den domhan a bhí á gcur acu, an tráth sin. Ní fheadar an as sin – ar bhonn níos éadroime – go mbítear ag síneadh theorainneacha na hEorpa soir chun Iosrael a áireamh mar chuid di (UEFA, Eoraifís) agus mar a bheifeá a chothromú sin an Tuirc (nár admhaigh an cinedhíothú a rinne siadsan ar na hAirméanaigh riamh) a bheith áirithe mar bhallstát den Chomhphobal Eorpach sa todhchaí?
Ar inis mé riamh an scéal faoin lá a d’imir mé le foireann rugbaí na nGiúdach i mBaile Átha Cliath nuair ab ann di?
Neofad libh é ar ball agus tuilleadh de leabhar Chormaic Uí Ghráda, Jewish Ireland in the Age of Joyce, léite agam.
Ar nós chlann Chaim Bermant, ba as an Liotuáin don chuid ba mhó den phobal Giúdach anseo i gcéaduair.
Subscribe to:
Posts (Atom)